دلایل، علائم و روش های درمان زخم عفونی
آسیب های پوستی که منجر به زخم می شوند برای همه افراد اتفاق می افتند، اما گاهی ممکن است زخم دچار عفونت شود که می تواند دردناک، آزاردهنده و مختل کننده درمان زخم باشد. عفونت زخم زمانی رخ می دهد که باکتری ها، قارچ ها یا ویروس ها بتوانند وارد محل زخم شده و در آن جا تکثیر شوند. هر شخصی ممکن است دچار زخم آلوده شود، اما عوامل خطر در بعضی افراد بیشتر است. در این مقاله درمورد درمان زخم عفونی و هر آنچه باید از عفونت زخم بدانید صحبت میکنیم.
زخم عفونی چیست؟
اگر زخم های مزمن یا حاد توسط میکروارگانیسم های خاص آلوده شود، زخم عفونی می شود. عفونت می تواند بهبود زخم را مختل کند و عوارض جدی چون گسترش به سایر نقاط بدن هم در پی داشته باشد. در افراد با شرایط سلامت عادی معمولا عفونت ها به خودی خود درمان می شوند، اما اگر فرد با شرایط خاص یا بیماری های همراه چون دیابت روبرو باشد، برای درمان زخم عفونی نیاز به اقدامات پزشکیست.
عفونت می تواند هر نوع زخمی را درگیر کند، حتی زخم های کوچک مثل بریدگی و خراش ها، اما زخم های جدی مثل زخم جراحی، زخم های مزمن مثل زخم دیابتی و زخم بستر، سوختگی ها و زخم ناشی از تصادفات بیشتر در معرض عفونت زخم قرار دارند.
علائم و نشانه های عفونت زخم
شناخت نشانه های عمومی عفونت زخم می تواند در تشخیص و رسیدگی به آن کمک کننده باشد. با شناخت نشانه های زخم عفونی می توانید به موقع به درمان آن ها بپردازید و از گسترش عفونت جلوگیری کنید.
البته دقت داشته باشید که متون گفته شده جایگزین معاینه پزشکی نیست و صرفا برای شناخت علائم و به منظور مراجعه به پزشک و اطلاعات عمومی و آَشنایی با زخم عفونی کاربرد دارد. شایع ترین علائم زخم را بررسی می کنیم:
علائم موضعی
- قرمزی و تورم : قرمز و متورم شدن زخم و هم چنین احساس گرما در اطراف آن می تواند نشان دهنده التهاب باشه که پاسخ طبیعی بدن به عفونت است.
- درد : اگر محل زخم دچار درد شده و با لمس تشدید می شود، احتمال عفونت وجود دارد.
- ترشح چرک : خارج شدن ترشحات چرکی از زخم نشانه واضحی از عفونت است. ترشحات ممکن است زرد، سفید، سبز یا حتی همراه با خونابه باشند. هم چنین ترشح ممکن است به همراه بوی نامطبوع یا بدون بو باشد که به عامل عفونت و شدت آن بستگی دارد.
- رگه های قرمز : وجود رگه های قرمز در ناحیه اطراف زخم که به دیگر قسمت های بدن کشیده می شود نشانه گسترش عفونت است که نیاز به توجه فوری دارد.
نشانه های سیستمیک
علائم سیستمیک به نشانه هایی گفته می شود که علاوه بر زخم، در کل بدن ظاهر می شود. این علائم گسترش عفونت را نشان می دهد و ضروریست تا بیمار سریعا به پزشک مراجعه کند. برخی نشانه های مهم عبارتند از:
- تب و لرز: افزایش دمای بدن بیش از 38 درجه سانتی گراد و لرز نشانه وارد شدن باکتری ها به جریان خون است. تب در واقع واکنش سیستم ایمنی بدن به عوامل باکتریایی است.
- تپش قلب : افزایش ضربان قلب نشانه دیگری از تلاش بدن برای مقابله با عفونتیست که وارد بدن شده است.
- تنفس سریع : سختی در نفس کشیدن و تنفس سریع می تواند از دیگر علائم سیستمیک عفونت باشد.
- تهوع و استفراغ : داشتن حالت تهوع و استفراغ کردن از دیگر نشانه های عفونت سیستمیک است.
- گیجی و خستگی : تغییر وضعیت ذهنی شامل بی حالی، گیجی، خواب آلودگی و حتی تحریک پذیری از نشانه های عفونت سیستمیک است.
- درد عضلانی و مفصلی : ممکن است در عضلات و مفاصل درد وجود داشته باشد که به دلیل عفونت سیستمیک است.
- کاهش فشار خون : این نشانه می تواند به دلیل شوک سپتیک باشد که وضعیتی اورژانسی بوده و تهدید کننده زندگی است.
تشخیص زخم عفونی از غیر عفونی
اگرچه عفونت زخم نشانه های نسبتا واضحی دارد، اما گاهی ممکن است تشخیص زخم عفونی از غیر عفونی دشوار باشد. بعضی علائم مشترک هستند و ممکن است گمراه کننده باشد.
- قرمزی و تورم هم در زخم های عفونی وجود دارد و هم غیر عفونی و التهابی؛ با این حال در زخم آلوده قرمزی و تورم بیشتر و گسترده تر است.
- درد نیز از نشانه های مشترک است، اما در زخم التهابی خفیف تر بوده و به تدریج برطرف می شود، در حالی که در زخم عفونی گسترش یافته و شدید و مداوم است.
- ترشح که آن را جزو علائم زخم عفونی عنوان کردیم در واقع یک نشانه قطعی از عفونت است و در زخم های تمیز وجود ندارد.
- در زخم های تمیز بهبود تدریجی مشاهده می شود و علائم التهاب کاهش می یابد اما در زخم عفونی چنین نیست.
- سایر علائم زخم عفونی که گفتیم، مثل تب، رگه های قرمز، بوی نامطبوع، بی حالی و تهوع در زخم های سالم وجود ندارد.
با این حال در نظر داشته باشید که به منظور تشخیص دقیق و قطعی و جلوگیری از عفونت یا درمان آن، لازم است به پزشک مراجعه کنید. همچنین در مورد زخم های ناشی از سوختگی، زخم عمیق و زخم های جراحی احتمال عفونت وجود دارد بنابراین با دیدن نشانه ها حتما به پزشک مراجعه شود.
عوامل زخم عفونی
به طور کلی ورود میکروب ها به زخم موجب عفونت آن می شود. برخی عوامل احتمال این موضوع را بیشتر می کنند، از جمله مهم ترین های آن ها عبارتند از:
ورود میکروب ها از طریق عوامل خارجی
با وارد شدن باکتری ها، قارچ ها یا حتی برخی ویروس ها به زخم باز از طریق خاک، هوا، آب، اشیاء آلوده یا حتی ورود باکتری هایی که بر سطح پوست و بدن زندگی می کنند، زخم عفونی می شود.
تمیز نکردن مناسب زخم
در ساعات اولیه پس از ایجاد زخم مهم است که آسیب مورد شستشو و معالجه قرار بگیرد. در صورت تمیز کردن ناکافی زخم و یا عدم تمیزکردن آن، احتمال ورود و تکثیر میکروب های محیط به زخم بیشتر می شود.
عدم تعویض پانسمان
زخم های عمیق و وسیع نیاز به یک پانسمان مناسب دارند تا جلوی ورود آلودگی به آن ها گرفته شود؛ اما اگر این پانسمان خود به موقع عوض نشود، محیط مناسبی را برای رشد میکروب ها فراهم می کند و خطر عفونت زخم بیشتر می شود.
ابتلا به بیماری های زمینه ای
افراد با برخی بیماری های زمینه ای مثل دیابت و بیماری های عروقی که منجر به اختلال در گردش خون می شود، بیشتر مستعد زخم عفونی هستند. دلیل آن نیز نرسیدن اکسیژن و مواد مغذی به بافت آسیب دیده و در نتیجه آن بهبود کند تر زخم است. هر چه زخم دیرتر بهبود یابد، احتمال عفونت آن هم بیشتر می شود.
سیستم ایمنی ضعیف
ضعیف بودن سیستم ایمنی در افراد با بیماری های خاص مثل دیابت، ایدز، یا افرادی که داروهای خاص مانند کورتیکواستروئید ها را مصرف می کنند، خطر عفونت زخم را بیشتر می کند. در این افراد سیستم ایمنی قادر به از بین بردن به موقع و کافی میکروب ها نبوده و این عوامل می توانند رشد کنند و زخم را عفونی کنند. ضعف سیستم ایمنی در کودکان خردسال و افراد سالمند نیز بیشتر است.
وجود جسم خارجی در زخم
اگر هر جسم خارجی هرچند بسیار خرد و کوچک در بدن باقی بماند، می تواند محیطی مناسب برای ورود و رشد باکتری ها باشد. خرده های شیشه، براده فلزات یا چوب یا دیگر اجسام خارجی از این قبیل هستند.
نوع و دلیل زخم
زخم های عمیق مثل سوراخ شدگی ها، زخم های وسیع و یا زخم ناشی از گازگرفتگی حیوانات، بیشتر در معرض خطر عفونت قرار دارند. بنابراین سرآغاز به وجود آمدن زخم و شدت و نوع آن نیز در عفونت زخم دخیل است.
محل آسیب دیدگی
زخم ها در برخی نواحی خاص بدن نیز ممکن است بیشتر مستعد عفونت باشد. پاها به دلیل گردش خون ضعیف تر و رطوبت بیشتر و محل هایی که امکان رشد بیشتر میکروب ها فراهم است و با رطوبت بدن همراه است نیز احتمال آلوده شدن بیشتری دارند، مثل کشاله ران، زیر بغل، یا قسمت هایی که چین های پوستی وجود دارد.
عوامل میکروبی به وجود آورنده عفونت زخم
همانطور که گفتیم دلیل اصلی عفونی شدن زخم ورود و سپس تکثیر میکروارگانیسم ها در زخم است. باکتری ها، قارچ ها و گاهی ویروس ها سه گروه از عوامل عفونت زا هستند که در این میان، باکتری ها رایج ترند. برخی از رایج ترین انواع میکروارگانیسم های عفونت زا را بررسی می کنیم.
-
باکتری های عفونت زا در زخم
شایع ترین دلیل عفونت زخم ها باکتری ها هستند که در محیط های بسیاری وجود دارند. برای تشخیص باکتری ها از کشت زخم استفاده می شود و درمان نیز معمولا با مصرف آنتی بیوتیک ها همراه است. برخی رایج ترین باکتری های عفونت زای زخم را شرح می دهیم.
استافیلوکوکوس اورئوس (Staphylococcus aureus)
این باکتری از شایع ترین عوامل عفونت زخم هاست که می تواند عفونت های پوستی، مفصلی، استخوانی و حتی خونی را ایجاد کند. باکتری استافیلوکوکوس اورئوس خود گونه های مختلفی دارد که بعضی از آن ها در برابر آنتی بیوتیک ها هم مقاومت دارند. این باکتری معمولا روی پوست و غشاهای مخاطی بدن انسان زندگی می کند و در بیشتر موارد بی خطر است؛ اما اگر به زخم وارد شود تحت شرایط خاصی می تواند موجب عفونت زخم شود.
استرپتوکوک‌ها (Streptococcus)
این دسته از باکتری های گرم مثبت نیز به طور گسترده ای در محیط و بدن انسان و حیوانات یافت می شوند و در بیشتر مواقع بی ضرر هستند. اما با ورود برخی گونه های این باکتری به بدن، عفونت های مختلف را به وجود می آورند.
استرپتوکوک پیوژنز در بین این نوع باکتری شایع ترین عامل عفونت زخم هاست. عفونت های به وجود آمده می توانند از خفیف و پوستی، تا سلولیت و عفونت های جدی مانند فاشئیت نکروزان و حتی سندرم شوک سمی متغیر باشند.
اشریشیا کلی (Escherichia coli)
ای کلی (به اختصار) نوعی باکتری است که معمولا در روده انسان و حیوانات زندگی می کند. بیشتر گونه های ای کلی بی ضرر هستند و حتی برای هضم غذا و تولید بعضی ویتامین ها مفیدند، اما برخی گونه ها نیز بیماری زا بوده و می توانند موجب عفونت های مختلف، از جمله عفونت زخم شوند. تماس زخم باز با سطوح آلوده چون آب، غذا، یا مدفوع آلوده می تواند موجب عفونت در هر نوع زخمی شود.
سودوموناس آئروژینوزا (Pseudomonas aeruginosa)
باکتری گرم منفی است که به طور گسترده ای در خاک، آب و گیاهان یافت شده و مقاومت بالایی دارد. این باکتری می تواند در انسان به خصوص افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند موجب عفونت زخم شود.
زخم های جراحی و زخم سوختگی از جمله زخم های در معرض این باکتری هستند. مقاومت بالای این باکتری در برابر آنتی بیوتیک ها و مواد ضدعفونی کننده، ممکن است روند درمان زخم را دشوار کند.
باکتری های بی هوازی
این گروه از باکتری ها برای رشد خود به اکسیژن نیازی ندارند، بنابراین می توانند در محیط های بدون اکسیژن یا کم اکسیژن هم زندگی کنند. از این رو این باکتری ها می توانند در زخم های عمیق، بافت های نکروزه و آبسه ها رشد و تکثیر کرده و سبب عفونت زخم شوند.
معمولا زخم های عمیق، سوراخ شده، آلوده شده به خاک یا مواد خارجی درگیر این عفونت می شوند که می توانند بسیار جدی و تهدید کننده حیات باشند. قانقاریا، کزاز و سپسیس از جمله عوارض جدی حضور این باکتری ها هستند.
(کلوستریدیوم تتانی که عامل بیماری کزاز یا تتانوس است، از جمله باکتری های بی هوازی است که معمولا در خاک، گرد و غبار و مدفوع حیوانات یافت می شود.)
-
قارچ های عفونت زا در زخم
اگرچه قارچ ها به اندازه باکتری ها در ایجاد عفونت شایع نیستند، اما این میکروارگانیسم ها هم می توانند مشکل ساز شوند. عفونت قارچی بخصوص در افرادی رخ می دهد که سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا برای مدت طولانی آنتی بیوتیک مصرف کرده اند.
در صورتی که اسپورهای قارچی از طریق زخم باز وارد بدن شوند، در محیط گرم و مرطوب رشد کرده و موجب عفونت می شوند. شناسایی با کشت زخم انجام شده و درمان عفونت زخم قارچی بسته به نوع آن و شدت متغیر است. داروهای ضد قارچ موضعی یا خوراکی و یا ترکیبی روش های رایج درمان هستند. شایع ترین قارچ های عفونت زا در زخم عبارتند زا:
کاندیدا آلبیکنس
Candida albicans نوعی قارچ است که به طور طبیعی در بدن انسان و حیوانات زندگی می کند. معمولا این قارچ بی ضرر است و به عنوان بخشی از فلور طبیعی قلمداد می شود. اما در شرایط خاص، کاندیدا آلبیکنس ممکن است بیش از حد تکثیر شده و عفونت زا شود. این حالت برای افراد با سیستم ایمنی ضعیف (افراد مبتلا به HIV/AIDS، بیماران دیابتی، یا افرادی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف می کنند) بیشتر است.
هم چنین زخم های سوختگی شدید، ماندن طولانی مدت در بیمارستان و مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک ها نیز شرایط را برای ورود و رشد قارچ و عفونت زخم بیشتر فراهم می کنند.
آسپرژیلوس
قارچ آسپرژیلوس به طور گسترده ای در محیط اطراف ما وجود داشته و در اکثر اوقات بی ضرر است. با این حال در شرایط خاص و به ویژه برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، می تواند موجب عفونت شود. بیماران پیوند اعضا، افراد مبتلا به ایدز، یا کسانی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف می کنند بیشتر مستعد عفونت با این قارچ هستند.
درماتوفیت‌ها
این قارچ ها معمولا عامل عفونت های قارچی در پوست، مو و ناخن هستند، که گاهی می توانند به زخم باز نیز نفوذ کرده و باعث ایجاد عفونت قارچی در زخم شوند. محیط های گرم و مرطوب و نواحی ای از بدن که به خوبی تمیز نمی شوند محل مناسبی برای رشد این قارچ در زخم ها هستند. درماتوفیت ها می توانند از طرق تماس مستقیم با حیوان یا فرد آلوده، تماس با اشیاء آلوده مثل لباس یا حوله و وسایل آرایشی به زخم منتقل شده و موجب بیماری شوند.
-
ویروس های آلوده کننده زخم
عفونت های ویروسی در موارد نادر در زخم به وجود می آیند، اما می توانند عوارض جدی ایجاد کنند. تشخیص عفونت ویروسی در زخم معمولا با مشاهده علائم بالینی و انجام آزمایش های تخصصی مثل کشت ویروس یا PCR انجام می شود. درمان آن نیز بستگی به نوع ویروس و شدت عفونت ایجاد شده دارد. داروهای ضد ویروس و درمان های حمایتی و مراقبت از زخم می توانند از شدت علائم کم کنند.
اگر چه عفونت زخم ویروسی نسبت به عفونت های باکتریایی و قارچی نادر تر است، اما امکان انتقال ویروس ها بین انسان ها نیز رایج است. بنابراین برای پیشگیری از عفونت زخم ویروسی، شستشوی دست ها قبل و بعد از تماس با زخم، اجتناب از تماس با افرادی که عفونت ویروسی دارند و تمیزو ضدعفونی کردن زخم توصیه می شود.
برخی از ویروس هایی که ممکن است زخم ها را عفونی کنند عبارتند از:
هرپس سیمپلکس (HSV)
این ویروس موجب ایجاد تاول های دردناک و شدید در اطراف زخم می شود. عفونت هرپس سیمپلکس در زخم ها برای کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند می تواند خطرناک باشد.
ویروس واریسلا زوستر (VZV)
این ویروس عامل بیماری آبله مرغان و زونا است که می تواند زخم های ایجاد شده را عفونی کرده و سبب درد شدید و بثورات پوستی شود.
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
برخی از انواع اچ پی وی موجب زگیل در اطراف زخم می شوند که در موارد نادر ممکن است باعث ایجاد سرطان در زخم های مزمن شوند.
سیتومگالوویروس (CMV)
در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مثل افراد مبتلا به اچ آی وی یا افراد یکه پیوند عضور داشته اند، ویروس CMV می تواند موجب بروز زخم ها مزمن و مقاوم به درمان و دچار عفونت شود.
عوامل خطر برای ابتلا به زخم عفونی
امکان عفونی شدن زخم برای همه افراد وجود دارد، با این حال در بعضی افراد و در شرایط خاص عوامل خطر بیشتر هستند و نیاز به مراقبت های جدی تری است. از جمله عواملی که احتمال عفونت زخم را بیشتر می کند، می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- عمق و اندازه زیاد زخم
- نوع زخم (گازگرفتگی، سوختگی و سوراخ شدگی)
- سیستم ایمنی ضعیف
- ابتلا به بیماری های زمینه ای
- کهولت سن
- چاقی مفرط
- سیگار کشیدن
- تغذیه نامناسب
- بهداشت نامناسب
- عدم رعایت اصول استریلیزاسیون در مراقبت از زخم
- استفاده از تجهیزات جراحی آلوده
اهمیت درمان عفونت زخم
عفونت زخم به خودی خود دردناک است و موجب رنج می شود، اما درمان آن از نظر جلوگیری از عوارض دیگر هم مهم است. زخم عفونی به دلیل عوارض جانبی جدی که ممکن است به وجود آورد سازش پذیر نیست. بنابراین بیمار نباید با درد و عفونت مدارا کرده و لازم است به درمان عفونت زخم با مراقبت های پزشکی بپردازد. اهمیت درمان عفونت زخم را می توان در موارد زیر شرح داد :
جلوگیری از گسترش عفونت
عفونت زخم در صورت عدم درمان نه تنها می تواند به بافت های اطراف گسترش یابد، بلکه حتی ممکن است در خون راه یافته و مشکلات جدی مثل سلولیت، لنفانژیت و سپسیس (عفونت خون) را به وجود آورد که عوارض بسیار جدی هستند.
جلوگیری از عوارض جدی برای اندام
عفونت درمان نشده ممکن است منجر به عوارض جدی چون آبسه، فیستول، گانگرن (قارنقاریا) و حتی نیاز به قطع عضو شود. بنابراین برای جلوگیری از این عوارض توجه به زخم عفونی اهمیت دارد.
کاهش درد و ناراحتی
زخم عفونت کرده با درد، قرمزی، ترشح و ناراحتی های دیگر چون بوی نامطبوع همراه است که موجب درد و ناراحتی بیمار می شود. با درمان زخم عفونی این علائم هم از بین می روند.
جلوگیری از مقاومت آنتی بیوتیکی
درمان نادرست و نیمه کاره با آنتی بیوتیک ها می تواند موجب مقاومت باکتری ها به دارو شود، که نتیجه آن بازگشت و درگیری بیشتر بیمار با باکتری های مقاوم شده است. بنابراین درمان مناسب باید طبق دستور پزشک و به طور کامل انجام شود.
کاهش هزینه های درمان
اهمیت دیگر رسیدگی به عفونت، کاهش هزینه های درمانیست، چرا که هرچه عفونت زخم گسترده تر شود، نیاز به دارودرمانی، ویزیت دکتر، جراحی های پیچیده، اعمال پانسمان و دیگر هزینه ها بیشتر می شود. بنابراین برای آن که از نظر اقتصادی نیز درگیر هزینه های درمانی بیشتر نشوید، با دیدن نشانه های اولیه عفونت زخم، برای درمان اقدام کنید.
در نتیجه موارد گفته شده، درمان عفونت نه تنها برای کاهش درد و ناراحتی و بهبود زخم، بلکه برای جلوگیری از عوارض جدی و خطرناک و رنج بیشتر نیز اهمیت دارد.
روش های درمان زخم عفونی
پیش از هرچیز باید بدانید که در موضوع درمان زخم به طور دقیق، نمی توان یک روش را برای همه به کار برد، چرا که شرایط بیمار و زخم وی در روند درمان بسیار مؤثرند. اما به طور کلی اقداماتی انجام می شود که برای درمان زخم عفونی مفید است. شدت، مدت و موارد مورد استفاده در این درمان ها برای افراد مختلف متفاوتند. برای مثال، درمان زخم عفونی در یک فرد مبتلا به دیابت، احتمالا روند متفاوتی از درمان در فرد سالم خواهد داشت. در ادامه روش های رایج درمان عفونت زخم را به طور کلی بررسی می کنیم.
درمان دارویی زخم عفونی
برای از بین بردن میکروارگانیسم های عفونت زا لازم است داروهایی به صورت موضعی، خوراکی یا تزریقی مصرف شوند. در مورد زخم ها با عفونت باکتریایی از آنتی بیوتیک ها استفاده می شود که خود انواع بسیار گسترده ای دارند. شناسایی نوع باکتری در انتخاب داروی مورد نظر دخیل است.
برای عفونت های قارچی نیز از برخی آنتی بیوتیک ها و داروهای ضد قارچ استفاده می شود.
درمورد عفونت های ویروسی که نادرهستند نیز داروهای مخصوص به آن ها برای کنترل علائم استفاده می شود.
در کنار داروهای آنتی بیوتیک و ضد میکروبی، معمولا برای کاهش التهاب و درد بیمار نیز داروهای مسکن و ضدالتهابی تجویزمی شود، با این حال مصرف این دارو ها هم به شرایط بیمار بستگی دارد.
نکات مهم در مورد درمان با دارو ها
- انتخاب نوع و شکل آنتی بیوتیک یا دیگر داروهای مورد استفاده باید طبق نظر پزشک باشد، چرا که طیف وسیعی از آنتی بیوتیک ها وجود دارند که برای مقابله با گروه خاصی از باکتری ها استفاده می شوند. استفاده خودسرانه از داروهای مختلف، نه تنها خاصیت درمانی نداشته بلکه ممکن است باکتری را مقاوم کند.
- نکته بعد در مورد مصرف آنتی بیوتیک ها، کامل کردن دوره درمان است. دوره مصرف دارو باید تماما رعایت شود، حتی وقتی که علائم عفونت از بین رفته اند. چرا که عدم تکمیل دوره می تواند موجب مقاومت آنتی بیوتیکی در باکتری ها و عود مجدد عفونت شود.
- در مورد آنتی بیوتیک ها مصرف به موقع دارو هم اهمیت زیادی دارد. بسته به تجویز پزشک دارو را طبق ساعت های مقرر شده استفاده کنید. اگر دوزی فراموش شد، در زمان یادآوری شده دارو را مصرف کرده و نوبت بعدی را دوباره با رعایت فاصله زمانی با این دوز مصرفی، استفاده کنید.
- ممکن است برخی آنتی بیوتیک ها با مسکن ها یا دیگر داروهای مصرفی بیمار تداخل داشته باشند، بنابراین داروهای مصرفی را با پزشک در میان بگذارید.
- در صورتی که آنتی بیوتیک موجوب علائم آلرژیک شد، مصرف را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.
درمان عفونت زخم، تمیز نگه داشتن زخم
مهم است تا در طول درمان، زخم را همواره تمیز نگه دارید. به این منظور شستشوی روزانه زخم با محلول سالین یا مواد ضد عفونی کننده تجویز می شود. قبل و بعد از تمیزکردن زخم حتما دست ها و وسایل را هم تمیز کنید.
از نکات مهم در مورد تمیز نگه داشتن زخم، تعویض پانسمان است. پانسمان عملکرد محافظتی داشته و بستر مناسبی را برای زخم ایجاد می کند، با این حال اگر به موقع تعویض نشود، خود می تواند محیطی برای رشد عوامل عفونت زا باشد. بنابراین به طور منظم پانسمان را تعویض کنید. در صورت کثیف شدن پانسمان حتی زودتر از موعد تعویض آن هم باید پانسمان جدید اعمال شود.
درمان زخم عفونی با پانسمان ها
یک بخش مهم دیگر از درمان زخم عفونی، استفاده از پانسمان هاست. امروزه برای درمان عفونت و در مورد زخم ها با شرایط پیچیده، دیگر از پانسمان های سنتی استفاده نمی شود، بلکه از پانسمان های پیشرفته یا پانسمان نوین استفاده می کنند. این پانسمان ها دارای ویژگی های منحصربه فردی هستند که مستقیما بر درمان زخم اثر می گذارد.
بخصوص در مورد درمان عفونت های شدید، عفونت زخم های مزمن چون زخم دیابتی، زخم بستر و زخم های سوختگی، استفاده از پانسمان های معمول اثرگذاری ندارد. در چنین مواردی پانسمان های مدرن استفاده می شوند. ویژگی هایی چون جذب بسیار قوی ترشحات، ضدمیکروبی بودن برخی مدل ها، آبرسانی در صورت نیاز، بافت سازی و … از خصوصیات بسیار مؤثر این پانسمان ها هستند.
نکات مهم در مورد درمان عفونت با پانسمان ها
- درمان با پانسمان های مدرن مزایای زیادی دارد، از جمله این که نیاز به مصرف آنتی بیوتیک ها را کاهش می دهد. تعداد دفعات تعویض پانسمان کمتر شده، محیط مناسب برای بستر زخم فراهم می شود و سرعت بهبودی افزایش می یابد.
- اما نکته مهم در استفاده از پانسمان های مدرن، این است که باید توسط پزشک یا درمانگر زخم تجویز شوند؛ چرا که انواع بسیار زیادی دارند که هر یک برای گروهی از زخم ها مناسب است. بنابراین برای درمان عفونت زخم با پانسمان ها، باید به کلینیک های درمان زخم مراجعه کنید. در این مراکز نوع پانسمان مورد نیاز مشخص شده و روش اعمال و تعویض آن هم به بیمار یا همراهان وی آموزش داده می شود.
- درمان عفونت زخم با پانسمان ها تحولی چشم گیر در روند بهبود زخم ها ایجاد کرده است، به طوری که امروزه یکی از ارکان اصلی درمان زخم عفونی به شمار می رود.
- پانسمان های هیدروکلوئید، پانسمان های فوم، آلژینات ها، پانسمان فیلم، پانسمان های حاوی نقره، سوپر جاذب و … از انواع پانسمان های نوین درمان زخم هستند.
جراحی زخم عفونی
در موارد شدید برای درمان عفونت زخم ممکن است به روش های تهاجمی نیاز باشد. جراحی برای برداشتن بافت مرده، یا تخلیه چرک و آبسه روش های مورد استفاده در صورت نیاز هستند. درمان جراحی بیشتر برای زخم هایی کاربرد دارد که ممکن است با مشکل در روند بهبودی مواجه باشند، مثل زخم بستر، زخم های ایسکمیک و زخم هایی که بافت دچار آسیب زیاد شده است.
هم چنین در موارد بخصوص ممکن است به جراحی پیوند پوست نیاز باشد. این در مورد زخم های عفونی وسیع است که بخش زیادی از بافت برداشته شده، یا در مورد زخم های سوختگی در درجات شدید.
بهرحال گزینه جراحی زمانی اعمال می شود که نیاز است روند درمان سرعت گرفته و عامل بازدارنده برداشته شود.
روش های دیگر درمان عفونت زخم
علاوه بر موارد گفته شده ممکن است در شرایطی برای درمان عفونت زخم به سایر روش های مکمل هم نیاز باشد. این روش ها شامل استفاده از تجهیزات و امکانات مخصوص برای کمک به گردش خون ، ضد عفونی شدن زخم، ایجاد سرعت در تشکیل بافت گرانوله و غیره است. برخی روش های رایج را بررسی می کنیم.
البته دقت داشته باشید که استفاده از این روش ها در کلینیک درمان زخم و تحت نظر پزشک انجام می شود و معمولا در ترکیب با دارودرمانی و درمان با پانسمان هاست.
وکیوم تراپی زخم عفونی
درمان زخم با فشار منفی یا وکیوم تراپی یکی از روش های نوین برای درمان انواع زخم هاست، از جمله زخم عفونی که در بهبودی دچار مشکل است. در وکیوم تراپی از دستگاهی مخصوص برای ایجاد فشار منفی بر روی زخم استفاده می شود. بدین ترتیب، فشار منفی و مکش ایجاد شده موجب بهبود گردش خون، تحریک رشد بافت جدید و کاهش التهاب می شود. هم چنین ترشحات و مواد زائد نیز با مکش ایجاد شده از زخم خارج می شوند که این به کاهش بار میکروبی و جلوگیری از گسترش عفونت زخم کمک می کند.
روش وکیوم تراپی را می توان در کلینیک های درمان زخم مجهز مثل کلینیک عرفان نیایش انجام داد. هم چنین امکان اجاره دستگاه و وکیوم تراپی زخم در منزل هم وجود دارد.
زخم های جراحی عفونی، زخم دیابتی عفونی، زخم بستر آلوده و سایر زخم های مزمن عفونت کرده را می توان با وکیوم تراپی به عنوان یک روش مکمل درمان کرد. البته درمان با فشار منفی باید در صورت تجویز پزشک و تحت نظر وی باشد تا موجب آسیب به زخم نشود.
اوزون تراپی زخم عفونی
یک روش نوین دیگر در دنیای پزشکی، که در سال های اخیر توجهات بسیاری را به خود جلب کرده، درمان با گاز اوزون یا اوزون تراپی زخم است. در این روش از گاز اوزون برای درمان برخی مشکلات و بیماری ها، از جمله درمان زخم های عفونت کرده استفاده می شود.
مکانیسم اثر اوزون تراپی به این صورت است که به خاطر خاصیت اکسید کنندگی قوی، موجب کاهش یا از بین رفتن باکتری ها، ویروس ها و قارچ های موجود در زخم می شود. بنابراین گزینه ای مناسب برای درمان زخم های عفونیست. هم چنین اوزون با رساندن بیشتر اکسیژن به زخم و گشاد کردن عروق خونی، موجب افزایش جریان خون هم می شود که خود در بهبود سریع تر زخم مؤثر است.
مزایای اوزون تراپی زخم
با اوزون تراپی، بار میکروبی زخم کاهش یافته، از گسترش عفونت جلوگیری شده، درد و ناراحتی بیمار کمتر شده و نیاز به تعویض پانسمان هم کمتر می شود.
با این حال اوزون تراپی نیز برای همه زخم ها مورد استفاده نیست و پزشک باید در این باره تصمیم بگیرد. درمان زخم آلوده با گاز اوزون در کلینیک های درمان زخم به روش های مختلف مثل قرارگیری در حمام اوزون یا تزریق آن به محل زخم انجام می شود.
همانند وکیوم تراپی زخم این روش هم روش درمان قطعی نیست و باید در کنار سایر روش های درمانی، به عنوان یک شیوه کمکی استفاده شود.
سایر روش های نوین درمان عفونت زخم
علاوه بر روش های گفته شده، متد های جدید دیگری هم وجود دارند که بسته به شرایط بیمار انجام می شود. معمولا روش های نوین به عنوان روش مکمل کاربرد دارند و درمان های اولیه همچنان انجام می شود. در مورد برخی روش ها نیز هنوز تحقیقات در زمینه اثر بخشی در جریان است و ممکن است بعده ها تغییراتی در آن ها اعمال شود. چند نمونه از روش های دیگر درمان های نوین برای بهبود زخم عفونی عبارتند از:
- لیزر درمانی : استفاده از لیزر برای کاهش التهاب و بهبود جریان خون و تحریک رشد بافت های جدید
- لارو درمانی یا مگس درمانی : استفاده از لارو نوع خاصی از مگس برای تمیز کردن زخم
- پلاسمای غنی از پلاکت : تزریق PRP یا پلاسمای غنی از پلاکت های فاکتور رشد برای کمک به تحریک رشد بافت های جدید و تسریع روند درمان زخم
- سلول های بنیادی : استفاده از سلول های بنیادی که قابلیت تبدیل شدن به انواع دیگر سلول را دارند.
پیشگیری از عفونت زخم
جلوگیری از عفونت زخم همیشه آسان تر از درمان آن است، بنابراین برای پیشگیری از ایجاد عوارض جدی و دردسر های بیشتر زخم آلوده، با ایجاد آسیب اقدامات لازم برای جلوگیری از عفونت را انجام دهید. این اقدامات شامل موارد زیر است:
-
رعایت بهداشت
- ضد عفونی و شستشوی زخم : بعد از به وجود آمدن زخم در اولین فرصت ممکن زخم را آب گرم و صابون شستشو دهید. حتی اگر از مواد ضدعفونی کننده استفاده کرده اید، به منظور خارج شدن آلودگی یا اجسام خارجی چون خاک شستشو با آب گرم را انجام دهید. از محلول های ضدعفونی کننده زخم نیز برای از بین بردن عوامل عفونت زا استفاده کنید.
- پوشاندن زخم : با استفاده از یک پانسمان استریل و مناسب زخم را در مقابل ورود آلودگی ها محافظت کنید. تعویض به موقع پانسمان را هم فراموش نکنید.
- شستشوی دست ها : پیش از تعویض پانسمان یا قبل و بعد از هرگونه تماس با زخم، دست های خود را با آب و صابون بشویید.
-
مراقبت از زخم
- جلوگیری از رطوبت : از خیس شدن زخم جلوگیری کنید و حتما پس از شستشو آن را با دستمال بدون پرز و تمیز خشک کنید. رطوبت امکان عفونت را افزایش می دهد.
- مراقبت در برابرفشار : از وارد آمدن فشار به زخم جلوگیری کنید.
- تغذیه مناسب : به منظور تقویت سیستم ایمنی تغذیه سالم و متعادل داشته باشید تا زخم سریعتر بهبود پیدا کند.
-
کنترل عوامل خطر
- بیماری های زمینه ای : اگر دچار بیماری های زمینه ای چون دیابت هستید، بیشتر در معرض عفونت زخم قرار دارید. بنابراین باید مراقبت بیشتری داشته و بیماری خود را نیز کنترل کنید، مثلا در مورد دیابت، کنترل قند خون اهمیت زیادی در بهبود زخم و جلوگیری از عفونت آن دارد.
- داروهای خاص : اگر داروهای سرکوب کننده و تضعیف کننده سیستم ایمنی مانند کورتیکواستروئید ها را مصرف می کنید بیشتر در معرض عفونت زخم هستید. بنابراین در صورت ایجاد زخم در مورد مصرف دارو ها با پزشک مشورت کنید.
- سیگار : استعمال دخانیات به ویژه سیگار موجب کند شدن روند بهبود زخم ها می شود که خطر عفونت را افزایش می دهد. برای جلوگیری از عفونت سیگار را ترک کنید.
-
مراجعه به پزشک
- در صورتی که علائم اولیه عفونت زخم مانند قرمزی، درد شدید، تورم و ترشح یا تب را مشاهده کردید سریعتا به پزشک مراجعه کنید.
- هم چنین اگر زخم پس از مدتی بهبود نیافت باید به پزشک مراجعه شود تا علت آن بررسی شود حتی اگر علائم عفونت دیده نشود.
- در مورد افراد مبتلا به بیماری های زمینه ای مثل بیماری های عروقی و دیابت، توصیه می شود درمان حتی زخم های ساده جدی گرفته شده و به پزشک مراجعه شود چرا که احتمال عفونت و عوارض دیگر بیشتر است.
نکات دیگر در مورد پیشگری از عفونت زخم :
- از دستکاری کردن زخم خودداری کنید
- مصرف خودسرانه داروهای خوراکی یا پماد های موضعی ممکن است موجب مقاومت باکتریایی و درمان ناصحیح و سخت تر شود.
- در صورتی که زخم عمیق است، احتمال عفونت آن بیشتر است و ممکن است به بخیه نیاز داشته باشد؛ بنابراین به پزشک مراجعه کنید.
بهترین روش برای درمان زخم عفونی چیست؟
در این مقاله هرآنچه لازم است از زخم عفونی و درمان آن بدانید گفته شد. هم چنین روش های درمانی نیز به اختصار مرور شدند تا بیماران و افراد دیگر آشنایی مقدماتی با راه های درمان داشته باشند. اما در پاسخ به این که بهترین روش درمان عفونت زخم چیست، باید گفت که بهترین کار، مراجعه به یک کلینیک درمان زخم است. دلیل آن نیز متفاوت بودن شرایط زخم در افراد مختلف است که نیاز به ارزیابی و تشخیص تخصصی و ارائه روش درمانی مخصوص به خود دارد.
بنابراین به بیماران با علائم زخم عفونی، بخصوص افراد با بیماری های زمینه ای مثل دیابت، بیماری های قلبی عروقی و افراد کهنسال، توصیه می شود درمان را تحت نظر متخصصان زخم انجام دهند.
این کار ضمن تسریع روند بهبودی و جلوگیری از عوارض جدی تر، در کاهش هزینه های درمان هم مؤثر است، چرا که بیمار وقت و هزینه خود را صرف درمان های غیراصولی و غیرمؤثر و طولانی تر نمی کند.
برای دریافت مشاوره رایگان درباره زخم خود یا عزیزانتان، می توانید با کارشناسان کلینیک زخم عرفان نیایش در ارتباط باشید.
بدون دیدگاه